Państwowa Szkoła Morska w Gdyni (1945-1969)

1945; 11 kwietnia

Departament Morski Ministerstwa Żeglugi i Handlu Zagranicznego (utworzonego 31 grudnia 1944 r. ustawą o powołaniu Rządu Tymczasowego, przekształconego z Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego) upoważnił kpt. ż.w. Konstantego Maciejewicza do przejęcia budynków szkolnych w Gdyni i rozpoczęcia czynności reaktywujących działalność PSM.

Spośród 19 członków przedwojennej Rady Pedagogicznej przeżyło 10, z których siedmiu podjęło pracę w PSM w Gdyni. Początkowo dotarło tylko trzech: kpt. Konstanty Maciejewicz, inż. Witold Komocki i kpt. Antoni Ledóchowski. Pierwszy z nich został dyrektorem szkoły, drugi kierownikiem Wydziału Mechanicznego, trzeci kierownikiem Wydziału Nawigacyjnego. Kompleks gmachów nie doznał poważniejszych uszkodzeń, lecz brakowało szyb, poniszczone były futryny, parkiet w auli zamókł z powodu zerwanego sufitu, wszędzie walały się stosy papierów, resztki mebli, zwały książek, szmaty, koce...

W tym czasie Gdynią rządził sowiecki komendant wojenny, a radziecka armia wywoziła na wschód wszystko, co się dało zdemontować, jako „zdobycz wojenną”. Władający doskonale językiem rosyjskim dyrektor Konstanty Maciejewicz oraz wykonany kredą napis na głównych drzwiach „Morskoje Ucziliszcze” okazały się skuteczną ochroną pozostałego inwentarza.

 

1945; 8 maja

Dyrektor PSM zajął się organizacją kursów dla szyprów oraz mechaników I i II klasy (kierownik kursów kpt. ż.w. Konstanty Maciejewicz, kierownik Wydziału Nawigacyjnego kpt. ż.w. Antoni Ledóchowski, Wydziału Mechanicznego – inż. Witold Komocki, wykładowca nautyki – kpt. ż.w. Kazimierz Bartoszyński (abs. WN z 1923).

 

1945; 4-5 lipca

Rozpoczęto nabór na kursy szyprów i maszynistów I i II klasy, kształcąc fachowców przygotowanych do pracy w portach, do obsługi holowników i statków portowych. Po egzaminie wstępnym przyjęto 101 osób.

 

1945; wrzesień

Pierwsza kadra: kierownik Wydziału Nawigacyjnego kpt. ż.w. Antoni Ledóchowski (astronawigacja, matematyka, locja), kierownik Wydziału Mechanicznego – inż. Witold Komocki (silniki okrętowe, materiałoznawstwo), nautyka – kpt. ż.w. Józef Giertowski, instruktor kowalstwa w szkolnych warsztatach – Jan Wollenschleger.

Wykładowcy – absolwenci SM w Tczewie i PSM w Gdyni: kotły i maszyny parowe – inż. Michał Kisielewski (abs. WM z 1923), przepisy drogi na morzu, ubezpieczenia i awarie statków – kpt. ż.w. Wacław Zagrodzki (abs. WN z 1924), kierownik warsztatów szkolnych – inż. Władysław Staniak (abs. WM z 1923), wychowawca – st. mech. Henryk Parzychowski (abs. WM z 1939).

Przedmioty ogólnokształcące: Cezary Malinowski (język angielski), Władysław Strzelecki (fizyka i matematyka na Wydziale Mechanicznym), Zenon Raruszewski – wychowawca.

Wśród wykładowców dochodzących byli: inż. Antoni Garnuszewski – pierwszy dyrektor SM w Tczewie (budowa i teoria okrętu), kpt. mar. Wiktor Rutkowski (sygnalizacja i radiotechnika) oraz mgr Józef Fijał (historia i język polski).

Dyrektorem ds. administracyjnych został Józef Rzóska, kierownikiem finansowo-gospodarczym Mieczysław Grabowski, głównym księgowym – Mieczysław Marsz (a żona Maria – urzędniczką). Pierwszą sekretarką dyrektora PSM była Janina Gorazdowska – żona kpt. ż.w. Stefana Gorazdowskiego, opiekę medyczną pełnili dr med. Bernard Szwaczyk i dr stomatolog Janina Czachor.

 

1945

Bibliotekę szkolną trzeba było ponownie organizować od podstaw, a dokonał tego kpt. ż.w. Wacław Zagrodzki.

 

1945; 24 sierpnia

„Dar Pomorza”, przejęty przez Misję Morską, zacumował w basenie Marynarki Wojennej na Oksywiu. Dowodził nim kpt. ż.w. Zbigniew Żebrowski (abs. WN z 1934). Z przedwojennej załogi powrócili: radiotelegrafista Alojzy Kwiatkowski, cieśla Franciszek Kohnke, mechanik Feliks Sobieraj, kucharz Marceli Witek (żaglomistrz i bosman Józef Grzelak przebywał w tym czasie w szwedzkim szpitalu). Na pokładzie statku przypłynęły ze Szwecji b. więźniarki niemieckiego obozu koncentracyjnego w Ravensbrück.

 

1945; wrzesień

W powstającym Ministerstwie Żeglugi trwały prace nad reorganizacją studiów w Państwowej Szkole Morskiej. Jeden z najpoważniej zaawansowanych projektów przewidywał wprowadzenie dwustopniowego systemu nauczania. Pierwszy stopień – Szkoła Morska z 2-letnim okresem nauki, drugim Szkoła Kapitanów i Mechaników Okrętowych I Klasy z rocznym kursem. Ostatecznie jednak przeważył, czasowo, zdrowy rozsądek i wieloletnie doświadczenie i Państwowa Szkoła Morska rozpoczęła powojenną działalność jako 3-letnia szkoła techniczna typu licealnego.

 

1945; 8-14 października

Odbyły się egzaminy wstępne (algebra, fizyka, geometria, język polski oraz – obowiązkowe do końca istnienia PRL – nauki społeczno-polityczne). Zgłosiło się aż 933 chętnych. Na Wydział Nawigacyjny przyjęto 65 osób, na Wydział Mechaniczny – 68. Bez egzaminu przyjęto dodatkowo 22 uczniów – tych, którzy naukę mieli rozpocząć we wrześniu 1939 roku. Podanie nr 1 o przyjęcie do szkoły, na Wydział Mechaniczny, złożył 20-letni Jan Rackman z Terebeli na Podlasiu.

 

1945; 26 października

Wysłana do Sztokholmu delegacja z radzieckim oficerem kmdr. Józefem Urbanowiczem, szefem Zarządu Polityczno-Wychowawczego Marynarki Wojennej, zdecydowała o podniesieniu na „Darze Pomorza” bandery marynarki wojennej. Wywołało to istną burzę. Redakcję jedynej wówczas lokalnej gazety zasypały listy, rozdzwoniły się telefony. „Szczególnie żywo zareagowały koła b. wychowanków PSM, którzy pobierali naukę praktycznej żeglugi na pokładzie żaglowca” – informował „Dziennik Bałtycki” 26 października 1945 r.

 

1945; 1 listopada

Po sześcioletniej przerwie rok szkolny rozpoczął się tradycyjnie od mszy św. Ołtarz, którego tłem była bandera z „Daru Pomorza”, urządzony został w holu pierwszego piętra głównego gmachu. Wśród gości byli m.in.: delegat rządu do spraw wybrzeża inż. Eugeniusz Kwiatkowski, wiceminister żeglugi i handlu zagranicznego dr Kazimierz Petrusewicz (abs. WN z 1928 r. oraz zoologii na wileńskim uniwersytecie), prezydent m. Gdyni Henryk Zakrzewski, kmdr por. Adam Mohuczy – przedwojenny dyrektor PSM, teraz zastępca komendanta Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej, reprezentanci urzędów i instytucji morskich oraz liczni wychowankowie szkoły, zajmujący różne stanowiska w administracji morskiej. Przy bocznych ścianach ustawili się absolwenci świeżo ukończonych kursów morskich.

 

1945; 7 listopada

Rozkazem radzieckiego dowódcy polskiej Marynarki Wojennej kadm. Iwana Abramowa statek szkolny „Dar Pomorza” został zwrócony Państwowej Szkole Morskiej z zastrzeżeniem, że do czasu powrotu „Iskry” szkolenie na „Darze” będą przechodzić kandydaci Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej. Pierwszym komendantem został kpt. ż.w. Kazimierz Jurkiewicz.

 

1945; listopad

Uruchomiono 4-miesięczne kursy dla radiotelegrafistów II klasy (egzaminy przeprowadzono w lutym 1946 r.).

 

1945; 7 grudnia

Odbył się po raz pierwszy Apel Poległych. O godzinie 17.00 do auli wkroczyli uczniowie i zaproszeni goście. Orkiestra Marynarki Wojennej odegrała „Marsza żałobnego” Chopina, krótkie przemówienie wygłosił dyrektor kpt. Maciejewicz, następnie odezwały się werble. Henryk Parzychowski (abs. WN z 1939) odczytywał nazwiska tych, którzy odeszli na wieczną wachtę, odpowiadał mu uczeń III kursu. Spośród blisko 600 absolwentów z lat 1923-1945 prawie jedna czwarta zginęła podczas wojny: stracili życie w obronie wybrzeża, w hitlerowskich obozach, w Katyniu, w Powstaniu Warszawskim, na obczyźnie lub na morzu bądź w walkach partyzanckich. Podniosłą i wzruszającą uroczystość zakończyło odegranie hymnu państwowego.

 

1945; 8 grudnia

Uroczyście obchodzono Święto Szkoły, połączone z 25-leciem jej istnienia. Uroczystą akademię zagaił dyrektor Konstanty Maciejewicz: porównał dwa początki Szkoły, ten pierwszy sprzed 25 lat i ten obecny, tuż po niszczycielskiej wojnie. Zwracając się do uczniów, wymienił cechy, jakie winny charakteryzować polskiego marynarza: punktualność, obowiązkowość, wiedza i poczucie godności narodowej. Do młodzieży skierował też swe słowa delegat rządu Eugeniusz Kwiatkowski, którego wejście powitano rzęsistymi oklaskami.

Na zakończenie obchodów odbył się tradycyjny Bal Morski.

 

1946; kwiecień

Utworzone zostało z inicjatywy instruktorów ZHP, posiadających zdobyte przed wojną długoletnie doświadczenie w wychowywaniu morskim młodzieży, Państwowe Centrum Wychowania Morskiego (PCWM) z trzema ośrodkami: w Gdyni, Gdańsku i Dziwnowie pod Szczecinem. Dyrekcję PCWM objął Józef Michałowski, zapalony żeglarz i instruktor morski od 1929 r., pedagog, polonista, Stanisław Ludwig był kierownikiem Wydziału Propagandy oraz Wydziału Ogólnego i Gospodarczego. W początkowej fazie PCWM miało za zadanie prowadzenie tzw. kursów wiedzy zapoznawczej o morzu. W ramach jednak zapowiadanej reorganizacji szkolnictwa morskiego w Polsce zgłoszono projekt, by każdy kandydat do Szkoły Morskiej również odbył takie podstawowe morskie przeszkolenie.

 

1946; 17 czerwca

Pod komendą kpt. ż.w. Stefana Gorazdowskiego (abs. WN z 1932), z I oficerem Kazimierzem Jurkiewiczem (abs. WN z 1934) i II Januszem Szaubem (abs. WN z 1934), żaglowiec wyszedł 17 czerwca 1946 r. do Szwecji, dla przeprowadzenia demagnetyzacji, czyli założenia instalacji ochronnej przeciwko minom magnetycznym, których bardzo dużo było na szlakach wodnych. W dniu św. Jana stała załoga i uczniowie udali się na cmentarz w dzielnicy Haga Norra. Tam odbyła się wzruszająca uroczystość złożenia wieńców i rozsypania piasku z polskiego wybrzeża na grobie bosmana „Daru Pomorza” Jana Leszczyńskiego „Waju”, zmarłego w 1942 r. wychowawcy kilkunastu roczników kapitanów i oficerów Polskiej Marynarki Handlowej.

 

1946; 20 lipca

Żaglowiec wyszedł w pierwszy rejs szkoleniowy, mając na pokładzie 12 oficerów, 31 członków stałej załogi, 63 uczniów kursu nawigacyjnego, sześciu mechanicznego, 29 uczniów Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej i 85 kandydatów na Wydział Nawigacyjny. Pierwszym portem była Kopenhaga. Uczniowie i komendant Stefan Gorazdowski udali się na cmentarz, by złożyć kwiaty na grobie Lucjana Masłochy (abs. WN z 1934) w Alei Zasłużonych kopenhaskiego cmentarza Mindelunden. Po ucieczce z obozu jenieckiego był komendantem siatki dywersyjno-wywiadowczej, podległej Dowództwu Polskich Sił Zbrojnych w Londynie. Zginął 3 stycznia 1945 r. razem ze swoją duńską żoną Lone (miał 33 lata). Na grobie napis: „Za wolność naszą i waszą. Za wolność Danii i honor Polski”.

Następnym portem był Southampton – uczniowie zwiedzili miasto oraz University College – siedzibę Państwowej Szkoły Morskiej czasu wojny. A głównym akcentem postoju w Sztokholmie było wręczenie przez posła polskiego odznaczeń wyższym oficerom szwedzkiej floty królewskiej. Szwedzi odwzajemnili się odznaczeniami dla komendanta Stefana Gorazdowskiego i radiooficera Alojzego Kwiatkowskiego.

 

1946; 1 sierpnia

Kierownikiem biblioteki został Józef Fijał, polonista.

 

1946; listopad

Państwowe Centrum Wychowania Morskiego uruchomiło roczną Szkołę Jungów oraz Szkołę Rybaków Dalekomorskich. Druga z nich miała się z czasem przekształcić w Państwową Szkołę Rybołówstwa Morskiego, pierwsza zaś – stać się podbudową obu wydziałów Państwowej Szkoły Morskiej. Program opracowali: Stanisław Ludwig, Henryk Piątkowski, Edmund Jankowski, Franciszek Wierzbicki, Jerzy Miciński, konsultując z dyrektorem PSM Konstantym Maciejewiczem, kpt. ż.w. Tadeuszem Meissnerem i kpt. ż.w. Stefanem Gorazdowskim.

 

1947; 1 września

Do Szczecina został przeniesiony Wydział Nawigacyjny  Państwowej Szkoły Morskiej wraz z dyrektorem kpt. ż.w. Konstantym Maciejewiczem, kadrą, uczniami oraz „Darem Pomorza” (ale portem macierzystym pozostała Gdynia). W Gdyni pozostawiono jedynie Wydział Mechaniczny z dyrek­torem inż. Antonim Garnuszewskim. W 1951 roku jednowydziałowe szkoły przemianowano na Technikum Morskie Mechaniczne w Gdyni i Technikum Morskie Nawigacyjne w Szczecinie.

 

1948

Liga Morska ufundowała PSM sztandar, który dyrektorowi Antoniemu Garnuszewskiemu przekazał prezes oddziału gdyńskiego Ligi Józef Skwarek. Sztandar zaprojektował Henryk Kurosiński (abs. WM z 1948). Na awersie orzeł piastowski bez korony, na rewersie symbol Wydziału Mechanicznego – bo tylko taki był wówczas w PSM.

 

1948

Stalinowski terror boleśnie dotknął PSM. „Komisje”, nierzadko jednoosobowe, decydowały o tzw. prawie pływania, czyli wykonywaniu wyuczonego zawodu, w miejsce absolwentów PSM angażując na statki ludzi z tzw. awansu społecznego (i protekcji). Represjonowano zwłaszcza b. żołnierzy AK, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, nawet oficerów Wojska Polskiego odznaczonych w walkach frontowych. Działacze PPR mieli również duży wpływ na zwolnienia kadry pedagogicznej, a podania uczniów o przyjęcie do szkół morskich były weryfikowane w Wojewódzkim Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego.

 

1948; lipiec

Inspektor personalny szkół morskich Janusz Michalik optował za propozycją zmian personalnych w szkole, polegającą na objęciu stanowisk przez działaczy PPR – nie wykształconych działaczy politycznych. W rekrutacji do szkół morskich zalecał preferowanie aktywnych działaczy partii politycznych lub organizacji młodzieżowych, pochodzących ze środowiska robotniczego i chłopskiego. Zwiększono też liczbę godzin z wychowania społeczno-politycznego.

 

1946; 6 lipca – 31 sierpnia

„Dar Pomorza” odbył jedyny w tym roku rejs poza Bałtyk, wszedł do portów w Kopenhadze, Hawrze, Plymouth, Liverpoolu, Bergen i Göteborgu.

 

1949; 1 stycznia

Dyrektora inż. Antoniego Garnuszewskiego zwolniono i zastąpiono… robotnikiem Józefem Bogdańskim, legitymującym się siedmioma klasami szkoły powszechnej oraz dyplomem łódzkiej Szkoły Centralnej PPR. Jego opinia polityczna zadecydowała o odejściu historyka i polonisty Józefa Fijała. Dyrektor swą „karierę” z awansu społecznego zakończył po ośmiu miesiącach kompromitującym incydentem na „Batorym”, zamustrowany na transatlantyk jako zastępca kapitana do spraw kulturalno-oświatowych, po czym został przeniesiony na stanowisko… dyrektora Domu Książki.

 

1949; 8 marca

Trzyletni cykl nauczania zastąpiono dwuletnim, wstępne szkolenie odbywało się w Szkole Jungów Państwowego Centrum Wychowania Morskiego.

 

1949; marzec

Uprowadzony został przez funkcjonariuszy UB 36-letni Franciszek Adam Wiktorski – szkolny anglista (władający także niemieckim, francuskim oraz rosyjskim i hiszpańskim), uwięziony w budynku Miejskiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego na Kamiennej Górze, torturowany i zamordowany. Jego zwłoki, wrzucone do basenu portowego, odnaleziono 4 maja. Uroczystości pogrzebowe były wielką manifestacją polityczną uczniów PSM oraz studentów Wyższej Szkoły Handlu Morskiego.

 

1949; październik

Kolejnym dyrektorem został (na szczęście) dotychczasowy zastępca Bogdańskiego Mieczysław Jurewicz – mgr geografii i doświadczony wieloletni pedagog.

 

1949

Do dyspozycji PCWM, a następnie PSM, został przekazany statek żeglugi przybrzeżnej. Zwodowany w kwietniu 1905 r. jako „Kaiser”, w sierpniu 1945 r. przydzielony – w ramach podziału floty poniemieckiej – do radzieckiej puli statków, a w kwietniu 1947 r. Polsce. Ale już w 1950 r. został wycofany z czynnej służby i przekształcony w hulk mieszkalny (internat) dla uczniów (stojący przy jego burcie trawler „Kastor” służył jako pływająca kotłownia). W 1954 r. pocięty na złom.

 

1949; 15 września

Zmarł w Gdyni, mając 67 lat, kpt. ż.w. Gustaw Kański, współtwórca szkolnictwa morskiego, zastępca dyrektora i pierwszy kierownik Wydziału Nawigacyjnego w Szkole Morskiej w Tczewie i do 1932 r. w Gdyni, współautor pięciojęzycznego słownika morskiego, kapitan portu Gdynia.

 

1950; lato

Szkolna fregata odbyła propagandowy rejs do czarnomorskiego portu ZSRR Odessy. Wrażenia, wyniesione z tego rejsu, znalazły po powrocie do kraju odbicie w licznych reportażach pisanych w stylu jedynie obowiązującym: „W przeciwieństwie do nieufnych, podejrzliwych i pełnych ukrytej nienawiści spojrzeń «urzędników» portowych o postawie zawodowych wojskowych, w portach Europy Zachodniej, jakże inne było powitanie Odessy. Witano nas z całym sercem, z wylaniem – po radziecku”.

 

1950

Po zwolnionym przez dyrektora Bogdańskiego (w ramach politycznych represji) poloniście Józefie Fijale kierowniczką biblioteki została Jadwiga Radomska.

 

1950

Skończyło się funkcjonowanie Szkoły Morskiej w systemie trzyletnim – okres szkolenia oficerów Polskiej Marynarki Handlowej został skrócony do dwóch lat.

 

1951; marzec

W atmosferze represji został zdjęty ze stanowiska dyrektor Państwowego Centrum Wychowania Morskiego Józef B. Michałowski (oraz z funkcji kapitana „Zewu Morza” i, następnie aresztowany i więziony do sierpnia – do czasu likwidacji Centrum oraz Szkoły Jungów, nieaktualne więc stały się uprzednio ogłoszone warunki przyjęcia do szkół morskich.

 

1951; 5 kwietnia

Zmarł kpt. ż.w. Antoni Zieliński, dyrektor PSM w Southampton i Londynie, absolwent WN z 1924 r. Pochowany został na Cmentarzu Witomińskim w Gdyni.

 

1951; 23 czerwca

Szkoły morskie w Gdyni i Szczecinie zamieniono na 5-letnie: Technikum Morskie Mechaniczne w Gdyni i Technikum Morskie Nawigacyjne w Szczecinie. A Zarząd Szkolenia Zawodowego przy Ministerstwie Żeglugi w 1951 r. zabronił „takich praktyk”, jak grudniowe Święto Szkoły i Bal Morski.

 

1951; lipiec

Cztery statki szkolne PCWM: „Dar Pomorza”, „Zew Morza”, „Janek Krasicki” i „Henryk Rutkowski” zawinęły do Leningradu z uczniami szkół morskich i Szkoły Jungów oraz Państwowej Szkoły Rybołówstwa Morskiego.

 

1951; 14 września

Rozkazem sowieckiego dowódcy polskiej Marynarki Wojennej (utworzonej 7 lipca 1945 r.) kadm. Wiktora Czerokowa utworzona została Sekcja Wojskowa, jej kierownikiem został por. mar. Jerzy Bocian.

 

1951; 7 grudnia

W tajemnicy przed władzami szkoły przeprowadzony został Apel Poległych, poświęcony tym absolwentom i słuchaczom, którzy zginęli w czasie II wojny lub zostali zamordowani w obozach hitlerowskich i stalinowskich. Apel odbył się z inicjatywy tajnej organizacji niepodległościowej Krajowy Ośrodek „Kraj”, zorganizowanej w Państwowej Szkole Morskiej zorganizowana przez Bogumiła Olszewskiego. Jej zadaniem była głównie walka ideologiczna i propagandowa. W jednej z sal, w głębokiej konspiracji, zainstalowano aparat radiowy, by wtajemniczeni mogli słuchać audycji w języku polskim, nadawanych z zachodniej Europy (BBC, Wolnej Europy i Głosu Ameryki).

 

1952; 3 lipca

UB aresztowało pięciu członków gdyńskiej placówki (kryptonim „Grusza”) tajnej organizacji niepodległościowej Krajowy Ośrodek „Kraj”, świeżo upieczonych absolwentów Wydziału Mechanicznego: Bogumiła Olszewskiego, Tadeusza Nowogrodzkiego, Tadeusza Prusa, Janusza Murata i Mieczysława Nowickiego. Skazani zostali na wieloletnie kary więzienia: Bogumił Olszewski na 10 lat i przepadek mienia, z więzienia w Sztumie został zwolniony na podstawie amnestii 4 maja 1956 r.

 

1952

Kwestorem został Mieczysław Antoni Marsz (i był nim do przejścia na emeryturę w 1976 r.). – przed wojną był w PSM sekretarzem rachunkowym.

 

1952; 21 lipca

Na karę śmierci skazany został kmdr Marian Wojcieszek, absolwent WM Szkoły Morskiej w Tczewie z 1923 r., kawaler Orderu Virtuti Militari. Był szefem Sztabu Głównego Marynarki Wojennej. Aresztowany jako ostatni z tzw. Grupy Siedmiu Komandorów. Do grudnia 1952 przebywał w celi śmierci w więzieniu mokotowskim. Prezydent B. Bierut zastosował wobec niego prawo łaski, zmieniając karę śmierci na dożywotnie więzienie; 24.06.1956 r. został zrehabilitowany i zwolniony.

 

1952; maj, sierpień

Kapitanowie Edward Gubała i jego brat Bronisław (wykładowca na kursach oficerskich w Londynie i Southampton w czasie II wojny światowej) zostali aresztowani przez władze bezpieczeństwa pod zarzutem przynależności do podziemnej organizacji Wolność i Niepodległość oraz działalności szpiegowskiej i skazani na karę śmierci, zamienioną następnie na długoletnie więzienie. Uwolnieni po kilku latach przebywania w celach śmierci, do końca życia nie doczekali rehabilitacji.

 

1953; 10 kwietnia

„Dar Pomorza” powrócił ze Szczecina do swego macierzystego portu. Ale – w wyniku intryg sekretarza Podstawowej Organizacji Partyjnej PZPR i politycznego oficera kulturalno-oświatowego (w randze zastępcy kapitana statku), kpt. ż.w. Stefan Gorazdowski nie był już komendantem i otrzymał zakaz pływania. Komendantem został kpt. ż.w. Kazimierz Jurkiewicz (abs. WN z 1934) – bo na tym stanowisku nie do zastąpienia był fachowiec, nawet bezpartyjny.

 

1953; 7 maja

Zmarł w więzieniu w Sztumie kadm. Adam Mohuczy – były dyrektor Szkoły Morskiej w Tczewie i Państwowej Szkoły Morskiej w Gdyni (od 1929 do 1932), odznaczony m.in. Orderem Virtuti Militari V klasy. Został skazany „za sabotaż” na podstawie fałszywych zarzutów w marcu 1950 r. na 13 lat więzienia. Miał 62 lata. W 1957 r. całkowicie zrehabilitowany.

 

1953

Zbudowane zostało, zaplanowane jeszcze przed wojną, zachodnie skrzydło gmachu (od ul. Grabowo). Obszerne pomieszczenia otrzymała w nim Sekcja Wojskowa. Był tu też internat, klub, czytelnia i biblioteka oraz sale wykładowe i laboratoria.

 

1953; lipiec

Wydział Nawigacyjny razem z uczniami i częścią kadry powrócił do Gdyni.

 

1954; 1 czerwca

Zarządzeniem ministra żeglugi przywrócono nazwę: Państwowa Szkoła Morska.

 

1954; 1 września

Utworzony został Wydział Elektryczny (organizatorem i pierwszym kierownikiem był inż. Henryk Łączyński), a szkole, zarządzeniem ministra żeglugi, przywrócono nazwę Państwowa Szkoła Morska.

 

1956

Kierownikiem Sekcji Wojskowej (od 1961 Studium Wojskowego) został kmdr por. Bronisław Toman.

 

1956; czerwiec

Zmieniony został system naboru do PSM: zaczęto przyjmować młodzież po maturze, nauka trwać miała 3,5 roku.

 

1956

Zawieszono nabór na Wydział Elektryczny.

 

1956, 25 października

Na zebraniu reaktywującego się Koła Absolwentów Szkoły Morskiej wyłoniono komitet organizacyjny zjazdu oficerów PMH i absolwentów w składzie: kpt. ż.w. Tadeusz Bykowski, kpt. ż.m. Julian Chrapkiewicz, inż. mech. Władysław Harasymiuk, abs. Zbigniew Krupa, kpt. ż.w. Władysław Lekki (kapitan portu Gdynia), kpt. ż.w. Tadeusz Meissner o abs. Zbigniew Szpecht („Okólnik” 1956 nr 80).

 

1956; 4 listopada

W gmachu PSM odbyło się burzliwe zebranie, któremu przewodniczył wykładowca kpt. ż.w. Tadeusz Meissner (pozbawiony dowództwa na „Batorym” i prawa pływania na trzy lata). Wnioskowano o odwołanie ministra żeglugi i partyjnego aparatczyka Mieczysława Popiela oraz powołanie Stanisława Darskiego (przedwojennego dyrektora eksploatacyjnego Polbrytu oraz Żeglugi Polskiej i konsula honorowego Finlandii, mieszkającego w Gdyni od 1928 r.).

 

1956; 21 listopada

Na wniosek dyrektora Mieczysława Jurewicza Rada Pedagogiczna postanowiła przyjąć do szkoły uczniów relegowanych z powodów politycznych lub zorganizować dla nich kursy uzupełniające. Powołano specjalną Rehabilitacyjną Komisję Egzaminacyjną. W jej składzie byli: inż. Witold Komocki, inż. Ildefons Piotrowski, Janina Radomska – dla Wydziału Mechanicznego, dla Wydziału Nawigacyjnego zaś: kpt. ż.w. Józef Giertowski, Anna Kaźmierowska i Jerzy Kontowt.

 

1956; 8 grudnia

Po raz pierwszy od sześciu lat znów uroczyście obchodzono grudniowe Święto Szkoły, z udziałem ministra żeglugi Stanisława Darskiego. Na dziedzińcu odbył się pierwszy od wielu lat Apel Poległych. Podczas akademii w auli uczczono 36. rocznicę utworzenia SM w Tczewie, a dyrektor Jurewicz mówił o pladze reorganizacji, która nękała szkołę od 1947 r. Wieczorem był Bal Morski.

 

1957; 19 maja

W pożegnaniu wychodzącego z Gdyni w rejs na Morze Śródziemne „Daru Pomorza” uczestniczył minister żeglugi prof. Stanisław Darski.

 

1957; 8 grudnia

Z okazji jubileuszu 37-lecia PSM, minister Darski udekorował Srebrnym Krzyżem Zasługi wieloletniego kierownika internatu Franciszka Hinza. W przeddzień odbył się uroczysty apel poległych 117 absolwentów i pracowników szkoły.

 

1958; 22 kwietnia

„Dar Pomorza” wyszedł w tradycyjny letni rejs na Morze Śródziemne.

 

1958; wrzesień

Zaczęto ponownie przyjmować kandydatów po szkole średniej (nie podstawowej), cykl kształcenia trwał 3,5 roku.

 

1958; październik

„Sztandar przedwojennej Państwowej Szkoły Morskiej został odnaleziony przy porządkowaniu spuścizny po ś.p. dr. Leonardzie Możdzeńskim. Odkryto sztandar w jednej ze skrzyń metalowych, zdeponowanych w Sekretariacie Związku i wydobyto go, wraz z metalowym zakończeniem drzewca w formie orła, w stanie zupełnie nieuszkodzonym. W skrzyni znajdował się również Złoty Krzyż Zasługi, którym sztandar był odznaczony, jak i zegarek ofiarowany przed wojną «Darowi Pomorza» przez towarzystwo Żegluga Polska”. Ustalono, że o dalszych losach sztandaru zdecyduje Walne Zebranie Związku – „Okólnik” Związku Oficerów Polskiej Marynarki Handlowej w Londynie, 1958 nr 88

 

1959; 14 lutego

W skaldzie komisji programowej Ministerstwa Żeglugi i Gospodarki Wodnej dla szkół i kursów podległych ministerstwu, znaleźli się kpt. ż.w. Tadeusz Meissner (abs. WN z 1925) oraz inż. Marian Rakowski (abs. WN z 1956).

 

1959, 24 maja

Walne Zgromadzenie Związku Oficerów Polskiej Marynarki Handlowej w Londynie zdecydowało przekazać Szkole Morskiej w Gdyni jej sztandar, ufundowany przez Tczew w 1930 r., a wywieziony w 1939 r. z Polski przez ś.p. dyrektora Możdżeńskiego. Zarząd postanowił skorzystać z okazji wizyty statku szkolnego „Dar Pomorza” z Dover 22 czerwca i wręczyć przez delegację sztandar na ręce kapitana.

 

1959; 23 czerwca

„Dar Pomorza” powrócił z 10-tygodniowego rejsu. Zawinął do Gibraltatu, Messyny, Tunisu i Dovru, skąd przywiózł sztandar PSM, ewakuowany z kraju pod koniec sierpnia 1939 r. Kapitanowi Kazimierzowi Jurkiewiczowi przekazali go – realizując uchwałę walnego zebrania Związku Oficerów Polskiej Marynarki Handlowej w Londynie – delegaci i byli uczniowie PSM kpt. Stefan Mermon (abs. WN z 1937) i kpt. Witold Sawicz-Korsak (abs. WN z 1931). Żaglowiec witali m.in. wiceminister żeglugi Tadeusz Ocioszyński (który odpiął sztandar z drzewca i przekazał dyr. Możdżeńskiemu), pierwszy dyrektor Szkoły Morskiej w Tczewie inż. Antoni Garnuszewski i absolwent pierwszego rocznika Tadeusz Bykowski (z 1922 r.)

 

1959

W czasie, gdy sztandar był przekazywany na „Dar Pomorza”, zegarek, który należał do przedwojennej Szkoły Morskiej w Gdyni był u zegarmistrza. Po opłaceniu kosztów naprawy , sekretarz Związku przekazał go Polskiej Misji Morskiej w Londynie celem przekazania do Szkoły Morskiej w Gdyni („Okólnik” 1959 nr 92).

 

1960; kwiecień

W miejsce Sekcji Wojskowej utworzone zostało trzyletnie Studium Wojskowe Państwowej Szkoły Morskiej. Szkoleniem zostali objęci wszyscy uczniowie, których komisja poborowa zaliczyła do kategorii A: „zdolny do służby wojskowej”. Zajęcia obejmowały 500 godzin szkolenia teoretycznego i praktycznego, szkolenie kończyło się egzaminem oficerskim.

 

1960; wrzesień

Wraz z nowym rokiem szkolnym wznowiono działalność Wydziału Elektrycznego.

 

1961; 21 kwietnia

„Dar Pomorza” wyszedł w letni rejs na Atlantyk – na Wyspy Kanaryjskie.

 

1961

Kpt. ż.w. Józef Gurbisz (abs. WN z 1950) opracował szczegółowe założenia nowej koncepcji statku instrumentalnego, wprowadzającej po raz pierwszy w dziejach polskiego szkolnictwa morskiego tzw. semestry morskie.

 

1961; 2 listopada

Kpt. ż.w. Wienczysław Kon został kierownikiem zaocznych kursów dokształcających w zakresie służby pokładowej i obsługi maszyn okrętowych dla marynarzy floty handlowej.

 

1962, styczeń

W 1962 r. minister żeglugi Stanisław Darski przekazał PSM lugrotrawlery „Puchacz” i „Puszczyk”, które po adaptacji w Stoczni Marynarki Wojennej stały się kolejnymi statkami szkolnymi – „Horyzont” od 1963 r. (z dowódcą kpt. ż.w. Józefem Gurbiszem), „Zenit” – od 1964 r. (z kpt. ż.w. Władysławem Rymarzem).

 

1962; 1 lutego

Zmarł podczas rejsu na m/s „Monte Cassino” kpt. ż.w. Stefan Gorazdowski, były komendant „Daru Pomorza”, w czasie wojny m.in. oficer nawigacyjny na ORP „Garland”, wykładowca nawigacji i autor podręczników: „Sygnalizacja morska”, „Morskie pomoce nawigacyjne”, „Międzynarodowe przepisy o zapobieganiu zderzeniom na morzu, „Międzynarodowe prawo drogi morskiej”. Pochowany został na Cmentarzu Witomińskim, na pomniku wyryty jest napis: „Wierny ojczyźnie, ludziom i morzu”.

 

1962; 16 lutego

Zmarł w wieku 73 lat inż. Witold Komocki – pierwszy mechanik na statku szkolnym „Lwów”, wykładowca Szkoły Morskiej w Tczewie a następnie w Gdyni, od 1945 r. kierownik Wydziału Mechanicznego. Spoczął na Cmentarzu Witomińskim w Gdyni.

 

1962; 12 kwietnia – 10 lipca

Fregata z 80-cioma słuchaczami I roku WN PSM w Gdyni udała się po raz pierwszy do Afryki, w najdłuższy rejs po 1945 r. Było to związane z eksploracją łowisk afrykańskich zarówno przez szkolny statek SRM – s/t „Jan Turlejski”, jak i flotę łowczą „Dalmoru”, „Gryfa” i „Odry”.

 

1963; 18 kwietnia

„Dar Pomorza” wyszedł w 20-ty powojenny rejs. Portem docelowym był Pireus. Od tego rejsu członkiem stałej załogi, na następne 13 lat, został pies „Miś”.

 

1963

Kierownikiem Studium Wojskowego został kmdr por. Julian Ochman.

 

1963

Na Wydziale Elektrycznym otwarto ponownie kierunek elektrotechnika okrętowa.

 

1963; 29 września

Uroczystą inaugurację roku szkolnego połączono z podniesieniem bandery na pierwszym instrumentalnym statku – „Horyzoncie”, dowodzonym przez kpt. ż.w. Józefa Gurbisza (abs. WN z 1950).

 

1964; 12 marca

Zakończył się pierwszy kurs radarowy na statku instrumentalnym „Horyzont”. Kilka miesięcy po oddaniu do eksploatacji, „Horyzont” wyszedł do Rotterdamu, Londynu i Kopenhagi, zabierając 22 słuchaczy z VI semestru. W czasie podróży odbyły się dwa kursy radarowe oraz ćwiczenia z nawigacji i dewiacji. Razem z grupą słuchaczy w trzytygodniowy rejs popłynął dyrektor PSM Mieczysław Jurewicz i wykładowca kpt. ż.w. Bronisław Gładysz (abs. WN z 1930), którzy prowadzili zajęcia szkoleniowe. W czasie kilkudniowego pobytu w Londynie oficerowie i uczniowie zwiedzili dwie szkoły radarowe Kelvin Hughes oraz szkołę i statek instrumentalny „Navigator” wytwórni Decca. Statek odwiedził m.in. dyrektor School of Navigation University z Southampton kpt. W. Wakeford, ten sam, w którego szkole uczyli się w czasie wojny uczniowie z Gdyni. Do książki pamiątkowej „Horyzontu” wpisał: „Statek Wasz jest dokładnie taki, jaki powinien być dla szkolenia przyszłych oficerów, jest idealny dla swoich zadań”.

 

1964; 17 sierpnia

W wieku 78 lat zmarł inż. Antoni Garnuszewski, pierwszy dyrektor Szkoły Morskiej w Tczewie (w latach 1920-1929) oraz Państwowej Szkoły Morskiej w Gdyni w latach 1947– 1948, człowiek nierozerwalnie związany z rozwojem polskiego szkolnictwa morskiego. Odznaczony był m.in. Krzyżem Komandorskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Do ostatnich miesięcy swego życia pracował w szkole jako wykładowca budowy i teorii okrętu. Spoczął na warszawskich Powązkach.

 

1965; kwiecień

Rozpoczęło się szkolenie radarowe na drugim statku instrumentalnym „Zenit”.


1965; 25 września

Uroczyście obchodzone 45-lecie szkoły, połączone zostało ze zlotem statków szkolnych gdyńskich i szczecińskich oraz z pierwszym powojennym zjazdem absolwentów (ale tylko tych mieszkających w Polsce). Uroczyste ślubowanie uczniów przyjmowali, stojąc na żaglowcu: minister Janusz Burakiewicz, wiceminister Jerzy Szopa (abs. WN z 1952), kapitanowie Konstanty Maciejewicz, Antoni Ledóchowski i Tadeusz Meissner, dyrektor PSM w Gdyni Mieczysław Jurewicz oraz dyrektor PSM w Szczecinie kpt. ż.w. Zbigniew Szymański. Z zjeździe absolwentów uczestniczyło ok. 300 byłych uczniów, a podczas spotkań odbyła się pierwsza publiczna dyskusja i krytyczna ocena polityki morskiej PRL.

 

1966; marzec

„Horyzont” odwiedził Nakskov, a następnie, wspólnie z „Zenitem” – Helsingør.

 

1966; 5 maja

„Dar Pomorza” wyszedł na wody Morza Śródziemnego.

 

1966; 30 lipca

Zmarł kmdr. Władysław Kosianowski, dyrektor Państwowej Szkoły Morskiej w Gdyni w latach 1936-1937, organizator kursów rybaków dalekomorskich. W 1943, awansowany do stopnia kmdra por., otrzymał przydział w Kierownictwie Marynarki Wojennej jako kierownik informacji zewnętrznej. Po zakończeniu wojny pozostał na emigracji. Zajął się działalnością wydawniczą, redagując miesięcznik „Polska na Morzach". Opracował też album pamiątkowy Polska Marynarka Wojenna od pierwszej do ostatniej salwy w drugiej wojnie światowej (Rzym 1947). Zmarł w Londy­nie, pochowany na cmentarni w North Sheen. Odznaczony m.in. Orderem Virtuti Militari V klasy.

 

1966, 8-30 sierpnia

Po 36 latach „Dar Pomorza” zawinął do duńskiego portu Nakskov, w którym był modernizowany w 1930 r. Była to podróż połączona z jubileuszem 700-lecia tego miasta. W rejsie, z 22 uczniami II roku WN oraz kandydatami do PSM, po raz pierwszy uczestniczył dyrektor PSM mgr M. Jurewicz.

 

1966; 19 sierpnia

Zmarł w wieku 63 lat kpt. ż.w. Tadeusz Meissner (abs. WN z 1925), autor książek fachowych i beletrystycznych, tłumacz francuskiej i angielskiej klasyki marynistycznej, kawaler Orderu Virtuti Militari, kapitan „Batorego”, bezpartyjny poseł na Sejm PRL (1957-1961).

 

1967; 12 kwietnia

„Dar Pomorza” wyszedł w wielką, transatlantycką podróż do Kanady.

 

1967; 1 września

Powstał Wydział Służby Administracyjno-Morskiej, kształcący intendentów okrętowych. Kierownikiem został int. okr. I kl. dr inż. Tadeusz Czachla.

 

1967; 24 września

Na stanowisko dyrektora Państwowej Szkoły Morskiej w Gdyni minister Janusz Burakiewicz powołał komendanta „Daru Pomorza” kpt. ż.w. Kazimierza Jurkiewicza. Był drugim w historii szkoły – po kpt. ż.w. Stanisławie Kosce – dyrektorem-absolwentem (z roku 1934), a pierwszym, i jedynym, łączącym funkcję dyrektora oraz komendanta. Dyrektora Jurewicza mianowano konsulem w Antwerpii.

 

1967, 31 lipca

Ministerstwo Oświaty i Szkolnictwa Wyższego oraz Ministerstwo Żeglugi utworzyły Komisję do Spraw Wyższych Szkół Morskich. W jej skład weszli m.in.: inż. Mieczysław Derentowicz (przewodniczący), prof. Jerzy Bukowski, prof. dr Jerzy Doerffer, kpt. ż.w. Kazimierz Jurkiewicz (z PSM, abs. WN z 1934), prof. dr Kazimierz Kopecki, kpt. ż.w. Wienczysław Kon (z PSM), Czesław Nowacki (wiceprzewodniczący), mgr inż. Andrzej Perepeczko (z PSM, abs. WM z 1950), doc. inż. Antoni Plamitzer.

 

1967; 1 września

Z okazji 50. rocznicy Wielkiej Rewolucji Październikowej flotylla statków szkolnych szkół morskich z Gdyni i Szczecina wyruszyła w Rejs Przyjaźni do portów bałtyckich Związku Radzieckiego. Na czele eskapady „Dar Pomorza”, a udział w wyprawie brały statki instrumentalne z Gdyni „Horyzont” i „Zenit”, ze Szczecina „Azymut” oraz trawler szkolny „Łużyca”.

 

1968; 1 stycznia

Państwowa Szkoła Morska została połączona z Państwową Szkołą Rybołówstwa Morskiego. Objęła budynki PSRM przy al. Zjednoczenia na molo Południowymi, niedokończony gmach internatu przy ul. Sędzickiego i supertrawler „Jan Turlejski”, którym dowodził od 1954 do 1979 r. kpt. ż.w. Wiktor Gorządek, pierwszy polski kapitan żeglugi wielkiej rybołówstwa morskiego.

 

1968; kwiecień

„Dar Pomorza” – jak co roku – ruszył w podróż szkolną ze słuchaczami I roku nawigacyjnego dookoła Europy do Odessy. Statkiem dowodził dyrektor szkoły kpt. ż.w. Kazimierz Jurkiewicz.

 

1968; czerwiec

Odbyły się po raz ostatni egzaminy wstępne do Państwowej Szkoły Morskiej na Wydziały Nawigacyjny i Administracyjno-Gospodarczy. Natomiast na Wydziałach Mechanicznym i Elektrycznym kandydaci mieli po raz ostatni odbywać 3-letnie studia według programu dotychczasowej Państwowej Szkoły Morskiej.

 

1968; 5 września

W Dzienniku Ustaw ukazało się rozporządzenie Rady Ministrów z 20.08.1968 w sprawie przekształcenia państwowych szkół morskich w Gdyni i Szczecinie w wyższe szkoły morskie.

 

Podmiot udostępniający: 

UM w Gdyni